🏅 Radyasyonun Canlılar Üzerindeki Olumlu Ve Olumsuz Etkileri

Radyasyonveya ışınım, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar biçimindeki enerji yayımı ya da aktarımıdır. "Radyoaktif maddelerin alfa, beta, gama gibi ışınları yaymasına" veya "Uzayda yayılan herhangi bir elektromanyetik ışını meydana getiren unsurların tamamına" da radyasyon denir. Bunlarınzararlı etkileri hemen fark edilmez. Sebebiyet vereceği olumsuz etkiler bazen 10-15 yıl sonra bile ortaya çıkabilmektedir. Bu konuda ilgili mercilerin teknolojiyi doğru kullanma noktası ile baz istasyonunun kurulamayacağı alanlar ve maruziyet sınır uzaklıkları hususunda duyarlı ve hassas olmalarını tavsiye diyorum.” Radyasyonun7 Başlıca Olumsuz Etkileri. Radyasyonun ana etkilerinden bazıları şunlardır: 1. Hızla ve topaklarda saç dökülmesi, 200 veya daha yüksek derecelerde radyasyona maruz kalma ile oluşur. 2. Beyin hücreleri üremediğinden, maruz kalma değeri 5.000 veya daha fazla değilse, doğrudan zarar görmez. Kalp gibi, radyasyon Radyasyonun dalga-boyu, yoğunluk ve süreye bağlı olarak hücreler üzerine çeşitli etkileri vardır. Mikroorganizmalar üzerine etkili 2 tip radyasyon vardır: iyonize ve iyonize olmayan. İyonizan. Işınlar . Gama ışınları, yüksek enerjili elektronlar (e-beam) ve X ışınları bu gruba girer. biyolojik birikim nedir insan saglıgı ve diger canlılar üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir? created by uzra mace on Nov. 7, 2021. Get started Log in. Elektromanyetikradyasyonun biyolojik sistemler üzerindeki etkilerinin araştıran bilim dalıdır. İyonizan radyasyonun hücrede serbest radikaller oluşturur, kimyasal bağları koparır, makro moleküllerde çapraz bağlar oluşturur ve yaşam için gerekli moleküllere hasar verir (DNA, RNA, proteinler). Tüm mutasyonların zararlı olduğu görüldü. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından nükleer silahların sonucunda oluşan mutasyonları incelemek için kurulan Atomik Radyasyonun Genetik Etkileri Komitesi'nin (Committee on Genetic Effects of Atomic Radiation) hazırladığı rapor hakkında evrimci bilim adamı Warren Weaver şöyle diyordu: XhRH. Fizik dersi Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS konularını mı merak ediyorsunuz? 12. sınıf Fizik dersinin Atom Fiziği ve Radyoaktivite ünitesinin konularını ayrıntılı olarak inceledik. ÖSYM, LYS’de Fizik sorularını müfredattan soruyor. 2017’de LYS sorularının tamamı müfredattan soruldu. 2017’de Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS konularından iki soru çıktı Fizik testinin 24. sorusu proton, nötron ve elektrondan hangilerinde kuark bulunduğunu soruyordu. Fizik testinin 26. sorusu radyoaktif bozunmada hangi ışıma türlerinde çekirdeğin kütle numarasının farklı olacağını soruyordu. Yazının sonundaki kaynaklardan ÖSYM’nin websitesine gidip soru kitapçığını inceleyebilirsiniz. Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS konularından hangilerinin sınavda çıkabileceğini belirlemek için Ortaöğretim Fizik dersi için Milli Eğitim Bakanlığı’nın MEB yayımladığı 2007 11. ve 12. sınıflar için 2011, 2013 ve 2017 Hem normal liseler hem fen liseleri için olanları taradık. Atom Fiziği ve Radyoaktivite ile ilgili kazanımları belirledik. Kazanımları iyice okuyup, özetledik. İçerik analizimizin sonunda bir tablo çıkardık. Analizimizi yaparken önemli varsayımlarımız oldu 2017 yılı Fizik dersi öğretim programının 2017 – 2018 öğretim yılından itibaren 9. sınıflarda, 2018 – 2019’da 10. sınıflarda, 2019 – 2020’de 11. sınıflarda ve 2020 – 2021’de 12. sınıflarda uygulanmaya başlayacağını öngörüyoruz. Büyük ihtimalle 2021 yılına kadar mezun olacak öğrenciler 2013 yılı müfredatıyla öğrenim görecekleri için, ÖSYM’nin 2021’de dahil olmak üzere YGS ve LYS’de 2013 yılı müfredatını baz alacağını varsayıyoruz. Tabloda konu ve kavramlar bir yılın müfredatında varsa yeşil ve “1” olarak, yoksa kırmızı ve “0” olarak gösteriliyor. Bu tabloda tüm müfredatlarda ortak olan, sadece 2013 yılı müfredatında olan ve sadece 2017 müfredatında olan konu ve kavramları işaretledik. Siyah ve kalın yazılmış olanlar en çok dikkat etmeniz gerekenler, çünkü bunlar kapsam alanı içinde olduğu garanti olan kavramlar. Siyah ve normal yazılanlar açıkça bu konulara girilmez denilen kazanımlar. Bunların çıkacağını düşünmüyoruz. Kırmızı ve kalın yazılanlar 2022’den itibaren çıkabileceğini düşündüğümüz konular. Bunlar 2017 müfredatıyla eklenenler. Mavi ve kalın yazılanlar 2021 de dahil olmak üzere çıkabilecek konular. Bunlar 2013 müfredatında var 2017 müfredatında yok. Atom Fiziği ve Radyoaktivite 12. sınıf ünitesi olduğu için yalnızca LYS’de çıkıyor, YGS’de çıkmıyor. Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS Konuları Listesi Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi LYS Konuları Atom kavramı Bohr atom teorisi atom yarıçapı, enerji seviyeleri, uyarılma, iyonlaşma ve ışıma Milikan yağ damlası deneyi Thomson’ın e/m tayini deneyi Rutherford saçılması deneyi Atomların başka bir atomla, elektronla, fotonla ve ısıyla uyarılma şartları Modern atom teorisi Heisenberg belirsizlik ilkesi Kuantum sayıları yok 2013 Olasılık dalgası ve Schrödinger dalga denklemi Matematiksel hesaplamalar yok Stern-Gerlach deneyi yok Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu LYS Konuları Büyük patlama teorisinin temelleri Evrenin oluşumu ile ilgili diğer teoriler Evrenin geleceği ile ilgili teoriler Büyük patlamadan günümüze gezegenlerin, yıldızların ve gökadaların oluşumu Atom altı parçacıklar ve özellikleri Dört temel kuvvet Güçlü yeğin çekirdek nükleer kuvvet Zayıf çekirdek nükleer kuvvet Elektromanyetik kuvvet Elektromanyetik ve zayıf kuvvetin birleştirilmesi 2017 Kütle çekimi kuvveti Higgs bozonu 2017 Korunum yasalarıyla ilgili matematiksel hesaplamalar yok Standart model 2017 Atom altı parçacıklardan atomların oluşumu Atomların madde oluşturma süreci Madde ve antimadde Radyoaktivite LYS Konuları Kararlı ve kararsız durumdaki atomların özellikleri Radyoaktif madde, radyoaktivite, radyoaktif ışıma Bazı atom çekirdeklerinin çeşitli yollarla enerji kaybetmeleri Radyoaktif bozunma sonucu atomun kütle numarası atom numarası ve enerjisindeki değişim Alfa, beta, gama ışınımları Yarı ömür yok 2007’de var Matematiksel hesaplamalar yok Nükleer fisyon ve füzyon Nükleer santrallerin çalışma ilkesi Atom bombasının yıkıcı etkileri 2017 Radyasyonun canlılar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS Konuları Kelime Bulutu Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS Konuları kelime bulutunda atom, çekirdek, parçacık, radyoaktif, fisyon, füzyon, Bohr, büyük, patlama ve enerji kelimelerinin çok sık geçtiği görülüyor. Açıklar en sık kullanılan kazanım eylemi olmuş. Atom Fiziği ve Radyoaktivite LYS Konuları Kazanımları Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi Kazanımları 2017 – Atom kavramını açıklar. Atom teorilerinin birbirleriyle ilişkili olarak geliştirildiği vurgulanmalıdır. Bohr atom teorisi haricindeki diğer teoriler, ayrıntılara girilmeden tarihsel gelişim süreci içinde verilir. Bohr atom teorisinde; atom yarıçapı, enerji seviyeleri, uyarılma, iyonlaşma ve ışıma kavramları vurgulanır. Matematiksel hesaplamalara girilmez. Milikan yağ damlası, Thomson’ın e/m tayini, Rutherford saçılması deneyleri ile sınırlı kalınır. Bu deneylerle ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez. 2017 – Atomun uyarılma yollarını açıklar. Atomların birbirleriyle, elektronla, fotonla ve ısıyla uyarılma şartlarının tartışılması sağlanır. 2017 – Modern atom teorisinin önemini açıklar. Feza Gürsey, Asım Orhan Barut ve Behram N. Kurşunoğlu’nun atom fiziği konusunda çalışmalar yaptığı vurgulanır. Heisenberg belirsizlik ilkesi, kuantum sayıları, olasılık dalgası ve Schrödinger dalga denklemine değinilir. Matematiksel hesaplamalara girilmez. 2017 Fen Lisesi – Atomun özelliklerini modern atom teorisine göre açıklar. Matematiksel hesaplamalara girilmez. Stern-Gerlach deneyinin sonuçlarının incelenmesi sağlanarak elektron spini kavramı üzerinde durulur. Öğrencilerin sis odası deneyini araştırmaları ve üzerinde tartışmaları sağlanır. 2013 – Bilim tarihi içinde atom kavramının gelişimini inceler ve bu süreçte Bohr atom teorisinin önemini tartışır. 2013 – Bohr atom teorisinde; atom yarıçapı, enerji seviyeleri, uyarılma, iyonlaşma ve ışıma kavramlarını açıklar. Kavramlarla ilgili matematiksel işlemlere girilmez. 2013 – Modern atom teorisinin doğuşunu ve getirdiği yenilikleri yorumlar. Kuantum sayılarına girilmez. 2013 – Atomun uyarılabilmesi yollarını analiz eder. Öğrencilerin, atomların birbirleri ile, elektronla, fotonla ve ısıyla uyarılma şartlarını tartışmaları sağlanır. 2007 – Elektronun özeliklerini açıklar. Milikan – 1923 Nobel Ödülü Millikan yağ damlası deneyi ile elektronun kütlesi ve yükü açıklanır. 2007 – Dalga denklemlerinin çözümlerinin elektronların fiziksel durumlarının olasılıklarını verdiğini fark eder. Schrödinger dalga denklemi, ayrıntılarına girilmeden, kavramsal olarak açıklanır. de Broglie bağıntısının arkasında üst düzeyde matematiksel bir bağıntının Schrödinger Dalga Denklemi bulunduğu belirtilir. Schrödinger dalga denkleminin atomun yapısını açıklamakta daha temel bir yaklaşım olduğu, Heisenberg belirsizlik ilkesinin ise bu yaklaşımın kabaca bir özeti gibi olduğu vurgulanır. 2007 – Atomun boyutunu çevresindeki cisimlerin boyutu ile karşılaştırır. Günlük yaşamda gözlenen cisimlerin boyutu, belirli oranda atomik boyuta kadar küçültülerek her bir boyut atom boyutu ile kıyaslanır. Örneğin bir insan vücudundaki atom sayısı verilerek kıyaslama başlatılabilir. 2007 – Atomun enerji seviyelerinden yararlanarak atomun uyarılmasını yorumlar. Uyarılmış ve kendiliğinden ışın yayma olayları irdelenerek laser ışığı ve özelikleri açıklanır. 2007 – Atomun çekirdekten ve elektronlardan oluştuğunu gösteren ilk atom modelini açıklar. Rutherford atom modelinin ayrıntıları açıklamakta çok başarılı olmasa da atomda özellikle yoğun pozitif yüklü bir çekirdeğin varlığını ortaya koyması bakımından önemli olduğu vurgulanır. Rutherford atom modelinin geçersiz kaldığı yönler belirtilir. 2007 – Atomda elektronların belirli kararlı yörüngelerde dolandığını öngören atom modelini açıklar. Bohr – 1922 Nobel Ödülü Bohr atom modeli açıklanır. Bohr atom modelinin temel varsayımları çekirdek ile elektron arasındaki elektriksel çekim kuvveti, kararlı elektron yörüngeleri, elektronun yörünge değişimi sonucu yayımlanan ışıma, kararlı yörüngelerde yörüngesel açısal momentum irdelenir. 2007 – Bohr atom modelinden yararlanarak hidrojen atomunun iyonlaşma enerjisi ile boyutunu hesaplar. Elektronun enerjisinin elektriksel potansiyel ve kinetik enerjinin toplamı olduğundan hareketle elektronun toplam enerji ifadesi bulunur. Bu ifadeden yararlanarak hidrojen atomuna ait iyonlaşma enerjisi eV, yarıçapı ise Å olarak bulunur. 2007 – Bohr atom modelinden yararlanarak hidrojen atomunun kararlı enerji seviyelerini hesaplar. Bohr atom modeli varsayımları kullanılarak hidrojen atomu için kararlı izinli enerji seviyeleri ve geçişlerde yayımlanan ışığın dalga boyu hesaplanır. Enerji seviyeleri diyagramı çizilerek çeşitli hidrojen tayfı serileri Lyman, Balmer, Paschen ve Bracket gösterilir. Bohr atom modelinin çok elektronlu atomlar için yetersizliği ve yeni kuantum sayılarına olan ihtiyaç vurgulanır. 2007 – Atomlarla ilgili her türlü modelin deneysel sınanmalarının atomların tayfları gözlenerek yapıldığı çıkarımında bulunur. Tayfların incelenmesi sonucunda yeni kuantum sayılarına ihtiyaç duyulduğu vurgulanır. 2007 – Atomun yapısını açıklamakta kullanılan kuantum sayılarını yorumlar. Kuantum sayılarının; n baş kuantum sayısı, l yörüngesel açısal momentum -orbital- kuantum sayısı, m l manyetik kuantum sayısı ve m s spin manyetik kuantum sayısı olduğu belirtilir. Schrodinger ve Dirac – 1933 Nobel Ödülü 2007 – Bir atomdaki iki elektronun dört kuantum sayı değerlerinin hiç bir zaman aynı olamayacağının sebebini açıklar. Pauli – 1945 Nobel Ödülü Pauli dışarma ilkesi verilerek bu ilkenin atomun tabakalı yapısını açıkladığı ve elementlerin kimyasal özeliklerinin bu durumdan ileri geldiği vurgulanır. 2007 – Bir parçacığın konumunu ve momentumunu aynı anda tam bir doğrulukla ölçmenin olanaksız olduğu sonucuna varır. Belirsizlik ilkesi ile de Broglie bağıntısının boyutsal olarak benzeştiği vurgulanır. Heisenberg – 1932 Nobel Ödülü Heisenberg Belirsizlik ilkesi açıklanır. Bunun yanı sıra bir parçacığın enerjisinin sonlu bir ölçüm süresi içerisinde tam olarak ölçülemeyeceği de vurgulanır. Bu olgunun aynı zamanda enerjinin belirli bir süre içerisinde korunamayacağı sonucunu doğurduğu da belirtilir. Haftada iki saatlik fizik dersini seçen öğrenciler için formüllere girilmeden kavramsal düzeyde verilir. de Broglie bağıntısının arkasında üst düzeyde matematiksel bir bağıntının Schrödinger Dalga Denklemi bulunduğu belirtilir. Schrödinger dalga denkleminin atomun yapısını açıklamakta daha temel bir yaklaşım olduğu, Heisenberg belirsizlik ilkesinin ise bu yaklaşımın kabaca bir özeti gibi olduğu vurgulanır. 2007 – Katıları atom veya atom gruplarının düzenli olup olmamasına göre sınıflandırır. Hidrojen ve van der Waals bağlarına girilmez. Katılarda atomları bir arada tutan kimyasal bağ çeşitleri hatırlatılır. İyonik, kovalent ve metalik bağlar açıklanır. Katıların amorf ve kristal olmak üzere sınıflandırıldığı açıklanır. 2007 – Sıvı kristalleri açıklar. de Gennes, Pierre-Gilles – 1991 Nobel Ödülü Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu Kazanımları Büyük Patlama ve Evrenin Oluşumu 2017 – Büyük patlama teorisini açıklar. Evrenin oluşumu ve geleceğiyle ilgili farklı teorilerin de olduğu vurgulanır. Öğrencilerin büyük patlama teorisini destekleyen bilimsel çalışmaları araştırmaları ve araştırma sonuçlarını rapor olarak sunmaları sağlanır. Öğrencilerin sunumlarında Cern’de yapılan çalışmaların büyük patlama ile bağlantısını tartışmaları sağlanır. Fen lisesi Öğrencilerin sunumlarında Edwin Hubble ve Hubble teleskopuna yer vermeleri sağlanır. Fen lisesi 2017 – Atom altı parçacıkların özelliklerini temel düzeyde açıklar. Abdus Salam, Sheldon Lee Glashow ve Steven Weinberg’in Nobel ödülünü elektromanyetik ve zayıf kuvvetin birleşik bir kuvvet görünümünde olduğunu keşfetmeleri üzerine aldıkları vurgulanır. Dört temel kuvvetin açıklanması sağlanır. Korunum yasaları ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez. Öğrencilerin atom altı parçacıkları standart model çerçevesinde tanımlamaları sağlanır. 2017 – Madde oluşum sürecini açıklar. Atom altı parçacıklardan başlayarak madde oluşumunun modelle açıklanması sağlanır. Higgs bozonuna kısaca değinilir. 2017 – Madde ve antimadde kavramlarını açıklar. 2017 Fen Lisesi – Atom altı parçacıklardan atomların oluşumuna yönelik çıkarımlar yapar. Öğrencilerin, atom altı parçacıklar arasındaki etkileşim kuvvetini açıklamaları sağlanır. 2013 – Büyük patlama teorisinin dayandığı bilimsel bilgileri inceler ve yorumlar. Öğrencilerin büyük patlama teorisini modellerden veya simülasyonlardan yararlanarak yorumlamaları sağlanır. 2013 – Atom altı parçacıkları sınıflandırır ve atom altı parçacıkların özelliklerini açıklar. 2013 – Atom altı parçacıklardan atomların oluşumuna yönelik çıkarımlar yapar. Öğrencilerin atom altı parçacıklar arasındaki etkileşim kuvvetini açıklamaları sağlanır. 2013 – Atomların madde oluşturması sürecini açıklar. Öğrencilerin alt parçacıklardan başlayarak madde oluşumuna kadar geçen süreci betimlemelerine ve modeller oluşturmalarına fırsat verilir. 2013 – Madde ve anti maddenin evrendeki yerini tartışır. 2013 – Büyük patlamadan bugüne gezegenlerin, yıldızların ve gökadaların oluşumunu inceler. Öğrencilerin evrenin geleceği ile ilgili teorileri tartışmaları sağlanır. Öğrencilerin evrenin oluşumu ile ilgili farklı teorileri karşılaştırmaları sağlanır. 2007 – Çekirdeğin temel özeliklerini açıklar. Çekirdeğin büyüklüğü, yapısı proton ve nötron, atom numarası, nötron sayısı ve kütle numarası kavramları açıklanır. 2007 – Yeğin ve zayıf çekirdek kuvvetlerini açıklar. Yeğin kuvvetlerin protonlar ve nötronlar Atomlardan Kuarklara ünitesinde hadronlar arasında ortaya çıktığı genellenecektir arasında ortaya çıkarken, zayıf kuvvetlerin taneciklerin parçalanıp başka taneciklere dönüşmesi sırasında ortaya çıktığı belirtilir. Çekirdekte nötronların en önemli işlevinin protonlar arasındaki elektrostatik itme kuvvetini çekirdek kuvvetleri ile dengelemesi olduğu vurgulanır. Yukawa-1949 Nobel Ödülü Çekirdek kuvvetlerinin kısa menzilli bir kaç femtometre-10 -15 m fermi, yeğin ve yükten bağımsız olduğu vurgulanır. 2007 – Bağlanma enerjisini açıklar. Çekirdeklerin kararlılığı ile nükleon başına düşen bağlanma enerjisi ilişkisi ifade edilir. Çekirdeklerde nükleon başına düşen bağlanma enerjisinin kütle numarası ile değişim grafiği çizilir. Bu grafikten kararlı çekirdekler açıklanır. Atom numarası 56 olan demir atomunun tepe noktasında yer aldığı vurgulanır. Helyum ve kurşun gibi kritik atomların kararlılık durumları; komşu atomlar ve nükleon başına düşen bağlanma enerjisi ile kıyaslanarak tartışılır. 2007 – Her temel parçacığın bir karşıtparçacığının bulunduğunu örneklerle açıklar. Anderson -1936 Nobel Ödülü Parçacıklar atomaltı parçacıklar ile sınırlandırılır. Elektron, proton, nötron ve nötrinonun karşıtparçacıklarının sırası ile pozitron, karşıtproton, karşıtnötron ve karşıtnötrino olduğu verilir. Segre ve Chamberlain -1959 Nobel Ödülü 2007 – Temel parçacık ve karşıtparçacıkların kütle, yük ve durgunluk enerjilerini kütle enerji eşdeğeri karşılaştırır. Bir önceki kazanımdaki parçacıklar ile sınırlandırılır. 2007 – Yeterli enerjiye sahip fotonların parçacık ve karşıtparçacık çiftleri oluşturabileceğini örneklerle açıklar. Bir parçacık ve karşıtparçacığın uygun şartlarda bir araya geldiğinde foton da oluşturabileceği vurgulanır. 2007 – Hadronları sınıflandırarak özeliklerini açıklar. Hadronların baryonlar proton, nötron vb. ve mezonlar olarak sınıflandırıldığı vurgulanır. Proton ve nötronun özelikleri açıklanır. Protonun en kararlı baryon olduğu vurgulanır. Mezonların pion ve kaon ayrıntılarına girilmez. 2007 – Hadronların yeğin çekirdek kuvvetlerinden sorumlu parçacıklar olduğunu açıklar. Cronin ve Fitch -1980 Nobel Ödülü Yukawa -1949 Nobel Ödülü 2007 – Leptonların özeliklerini açıklar. Elektron, nötrino ve müonlar verilir tau verilmez Lederman, Schwartz ve Steinberger -1988 Nobel Ödülü Perl – 1995 Nobel Ödülü Rubbia ve Van Der Meer – 1984 Nobel Ödülü 2007 – Leptonların zayıf çekirdek kuvvetlerinden sorumlu parçacıklar olduğunu açıklar. 2007 – Kuarkların özeliklerini açıklar. Altı çeşit kuarktan [ yukarıu-up, aşağıd-down, tuhafs-strange, tılsımlı c- charmed, üstt-top ve altb-bottom] sadece ilk ikisi verilir. Gross, Politzer ve Wilczek – 2004 Nobel Ödülü Her kuarkın bir karşıtkuarkının da bulunduğu belirtilir. Kuark ve karşıtkuarkların kütle, yük ve durgunluk enerjileri karşılaştırılır. 2007 – Baryonların hangi çeşit kuarklardan oluştuğunu çizerek gösterir. Baryonların üç kuarktan oluştuğu Proton=uud, nötron=udd, diğer baryon grubu parçacıklara girilmez vurgulanır. 2007 – Mezonların hangi çeşit kuark ve karşıtkuarkdan oluştuğunu çizerek gösterir. Mezonların bir kuark ve bir karşıtkuarktan oluştuğu vurgulanır. 2007 – Kuarklardan daha küçük parçacıkların var olup olamayacağını sorgular. Radyoaktivite Kazanımları 2017 – Kararlı ve kararsız durumdaki atomların özelliklerini karşılaştırır. Bazı atom çekirdeklerinin çeşitli yollarla ışıma yapabileceği vurgulanır. Marie Curie ve Wilhelm Conrad Röntgen’in radyoaktivite konusunda yaptığı çalışmalara yer verilir. Radyoaktif madde, radyoaktivite, radyoaktif ışıma kavramları üzerinde durulur. 2017 – Radyoaktif bozunma sonucu atomun kütle numarası, atom numarası ve enerjisindeki değişimi açıklar. Alfa, beta, gama ışınımları dışındaki bozunma türlerine girilmez. Enerjideki değişim açıklanırken matematiksel hesaplamalara girilmez. 2017 – Nükleer fisyon ve füzyon olaylarını açıklar. Atom bombasının yıkıcı etkileri tarihî gerçekler üzerinden açıklanarak nükleer silahsızlanmanın dünya barışı açısından önemi üzerinde durulur. Nükleer enerji ile çalışan sistemler hakkında araştırma yapılması sağlanır. Nükleer reaktörlerin bilime, teknolojiye, ülke ekonomisine ve çevreye etkileri üzerinde durulur. 2017 – Radyasyonun canlılar üzerindeki etkilerini açıklar. Yaşam alanlarında var olan radyasyon kaynakları, radyasyondan korunma yolları ve radyasyon güvenliğinin araştırılması ve bilgilerin paylaşılması sağlanır. 2013 – Kararlı ve kararsız durumdaki atomların özelliklerini analiz eder. Bazı atom çekirdeklerinin çeşitli yollarla enerji kaybedebilecekleri vurgulanır. 2013 – Radyoaktif bozunma sonucu atomun kütle numarası atom numarası ve enerjisindeki değişimi açıklar. Matematiksel işlemlere girilmez. 2013 – Nükleer fisyon ve füzyon olaylarını açıklar. Öğrencilerin fisyon ve füzyon olaylarının günümüz teknolojisindeki önemini yorumlayarak nükleer santrallerin çalışma ilkesini açıklamaları sağlanır. 2013 – Radyasyonun canlılar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini tartışır. Öğrencilerin radyoaktif malzemeler ve atıkların oluşturabileceği olası problemleri belirlemesi ve çözümler üretmesi sağlanır. 2007 – Bazı atom çekirdeklerinin çeşitli yollarla enerji kaybedebildiklerini ifade eder. Fermi – 1938 Nobel Ödülü Çekirdeğin α alfa, β beta ve γ gama ışınımları yayınlayarak enerji kaybedebildiği ve bu olaylara genel olarak radyoaktif bozunma denildiği açıklanır. γ gama ışınımının elektromanyetik dalga olmasına rağmen α alfa ve β beta ışınımlarının birer parçacık olduğu vurgulanır. 2007 – Radyoaktif bozunma sonucu atomun kütle numarası, atom numarası ve enerjisindeki değişimi açıklar. α alfa, β beta ve γ gama ışınımları dışındaki diğer pozitron salınımı, elektron yakalama, … bozunma türlerine girilmeyecektir. 2007 – Radyoaktif bozunmanın üstel doğasını açıklar. Belirli sayıdaki çekirdeğin bozunmasının zamana bağlı değişim ifadesi verilir. Bozunmayan çekirdek sayısının N, zamanla değişim grafiği çizilir. Üstel değişimin doğal logaritması alınarak elde edilen lineer değişim grafiği yorumlanır. Doğal ve yapay radyoaktif izotoplar açıklanır. Radyoaktifliğin sebebinin; bozunan çekirdeğin durgunluk enerjisinin ürün çekirdeklerin toplam durgunluk enerjisinden büyük olmasından kaynaklandığı vurgulanır. 2007 – Radyoaktif çekirdeğin bozunma hızını aktiflik olarak açıklar. Becquerel Bq ve CurieCi birimleri üzerinde durulur. 2007 – Belirli sayıdaki çekirdeğin bozunarak sayısının yarıya inme süresini hesaplar. Yarı ömür kavramı bozunma sabiti ile ifade edilir. 2007 – Radyoaktifliğin organik numunelerin yaşlarının tayininde nasıl kullanıldığını açıklar. 2007 – Çekirdek kaynaşması füzyon ve çekirdek bölünmesi fisyon sonucu enerji açığa çıkabileceğini açıklar. Nükleon başına düşen bağlanma enerjisinin değişimi de dikkate alınarak hafif elementlerde füzyon, ağır elementlerde ise fisyon olayı sonucu enerji açığa çıktığı vurgulanır. 2007 – Nükleer santrallerin çalışma ilkesini açıklar. Günümüzde nükleer santrallerin fisyon ilkesine göre çalıştığı, füzyon ilkesine göre çalışacak santral yapım çalışmalarının sürdüğü belirtilir. 2007 – Nükleer radyasyonun zararlarını ve korunma yollarını açıklar. Nükleer radyasyonun insan sağlığına ve çevreye olan zararları konusunda öğrenciler bilinçlendirilir. Radyasyonun zararlı etkilerinden korunma yolları açıklanır. 2007 – Fisyon ve füzyon olaylarında yeni çekirdeklerin oluştuğunu örneklerle açıklar. Fisyon ve füzyon olayları basit olarak açıklanarak ayrıntılarına girilmeyecektir. Kaynaklar 2017 YGS Temel Soru Kitapçığı, ÖSYM 2017 LYS Fen Bilimleri Soru Kitapçığı, ÖSYM 2017 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB 2017 Ortaöğretim Fen Lisesi Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB 2013 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB 2007 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 9. sınıf, MEB 2007 2011 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 12. sınıf, MEB İLKÖĞRETİM OKULU ÖĞRENCİLERİNE YÖNELİK MATEMATİK VE FEN BİLİMLERİ PROJE ÇALIŞMASI Bu Benim Eserim Matematik ve Fen Bilimleri Proje Yarışması PROJE AMACI1. Radyasyonun canlılar üzerindeki etkilerini insanlara ve radyasyonsuz havanın olumsuz etkilerinin sonuçları PROJE HEDEFİ Radyasyonun zararlarından dolayı toplumu bu konuda bilinçlendirmek ve evlerde mikrodalga fırın kullanımını azaltmak. PROJE ÖZETİ Projemizle radyasyonun zararlarını topluma duyurmak amaçla iki saksıya buğday ekilmiş ve aynı koşullarda birini mikrodalga fırında ısıtılan suyla de normal suyla fırında ısıtılan suyla sulanan buğday büyümemiştir fakat normal suyla sulanan buğday büyümüştür. Çünkü radyasyon büyümesini şu ki ;radyasyonun canlılar üzerinde olumsuz etkileri vardır. GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER ProblemRadyasyonun etkilerini yeterince bilmiyoruz. Bu yüzden radyasyonun ortama yayılmasını sağlıyoruz. Mikrodalga fırınların radyasyon yaydığını biliyor muydunuz?HİPOTEZ;Eğer biz mikrodalga fırının canlılar üzerindeki etkisini bilmelerini sağlarsak radyasyonun yayılmasını azaltmış oluruz. buğday tohumları büyümesini gözlemledik KULLANILAN YÖNTEMLER 1-ARAŞTIRMA 2-GÖZLEM 3-DENEY 4-ANALIZ ,SENTEZ,YORUM. ULAŞILAN SONUÇLAR Diktiğimiz iki buğdaydan normal suyla sulanan buğday büyümüş, mikrodalga fırında ısıtılan suyla sulanan buğday büyümemiştir. KAYNAKLAR -canlilar-uzerindeki-etkileri/ PROJENİN TAKVİMİ 1-30 EKIM PROJENIN TESPITI 1-30 KASIM PROJE ILE ILGILI KAYNAK TARAMA 1-30 ARALIK PROJENIN YAPILMASI VE SONUÇLANDIRILMASI 1-30 OCAK PROJENIN BAŞVURULMASI PROJE BÜTÇESİ 3tl DESTEK ALINAN KİŞİ VE KURUMLAR ÖĞRETMENİMİZ LEYLA BOSTAN Dünyanın oluşumundan bu yana tüm canlılar iyonlaştırıcı radyasyon ile iç içe yaşıyor. Radyasyonun tıbbi gerekliliklerden dolayı alınması gereken dozun dışında, insanların doğrudan iyonlaştırıcı etkisine maruz kalması ise kesinlikle önerilmiyor. Asıl mesele ise radyasyonun iyonize edici olup olmamasıdır. Peki, günlük hayatımızda radyasyonsuz yaşamak mümkün mü? Giriş Tarihi 1800 Güncelleme Tarihi 1820 1 14 RADYASYONDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ? Diğer bir radyasyon kaynağı ise uzaydır. Güneş ve yıldızların enerjisi nükleer reaksiyonlardan kaynaklanır. Dünyamıza uzaydan ısı ve ışık ile birlikte nükleer radyasyon da gelir. Dünyaya gelen bu tür ışınlara kozmik radyasyon denir. Atmosferdeki ozon tabakası tarafından bu radyasyonun çoğu soğurulsa da az bir kısmı yeryüzüne ulaşır. Kısacası radyasyondan kaçınmak mümkün değildir. Radyasyon denince ilk akla gelen X ve Gama ışınlarıdır. Her iki ışınında enerjisi çok yüksektir. Bu yüzden bu ışınların maddelere nüfuz etme özellikleri oldukça fazladır. 2 14 Radyo dinlerken, tv izlerken, evinizde kaloriferiniz sayesinde ısınırken ve hatta mangal yaparken bile radyasyona maruz kalıyorsunuz. 3 14 RADYASYONA MARUZ KALINCA VÜCUDUMUZA NELER OLUYOR? 300 ram radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde 2 saat içinde kusma ve halsizlik başlar. Yaklaşık 2 hafta sonra ise saçlar dökülmeye başlar. Bir ay ile bir yıl arasında bu kişilerin %90'i iyileşir. Vücut tarafından alınan radyasyon dozunun artmasıyla gözlenen etkiler daha belirgin ve ciddi olmaya başlar. 400 ram radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde birkaç saat içerisinde başlayan bulantı ve kusma dönemini iştahsızlık, halsizlik, ateş ve saç dökülmesi izler. Yaklaşık iki hafta sonra ağızda iltihaplanma görülür, ishal ile birlikte hızlı kilo kaybı başlar. Bu dozda radyasyona maruz kalan fertlerin %50'si 2 ile 4 hafta içinde ölür. 4 14 Bir insan vücudunun kısa bir süre belirli bir radyasyon dozuna maruz kalması sonucu görülebilecek rahatsızlıklar ise kişiden kişiye değişebilir. Ancak, bu rahatsızlıkların genel özellikleri şu şekilde özetlenebilir 50 ram gözlenebilir bir biyolojik etki meydana getiren en küçük radyasyon dozudur. Bu doz kandaki akyuvar sayısında geçici bir değişiklik meydana getirir. 100 - 200 ram arasında radyasyona maruz kalan bir insanda 3 saat içerisinde kusma ile birlikte yorgunluk ve iştahsızlık görülür. Bu tür hastalarda birkaç hafta içinde iyileşme gözlenir. 5 14 RADYASYON HÜCRELERE NELER YAPIYOR? Uzayda saniyede yaklaşık kilometre gibi çok yüksek hızlarla hareket eden bu ışınlar kolaylıkla insan vücuduna nüfuz edebilir ve vücudu oluşturan biyolojik hücrelere hasar verebilirler. Ayrıca bu ışınların, hücrelerin kimyasal yapılarını değiştirmeleri de mümkündür. Özellikle elektrik yüklü ışınlar saniyenin binde biri gibi çok kısa süre içinde hücre moleküllerini parçalayıp iyonlarına ayrıştırabilirler. Bununla birlikte, etrafta bulunan diğer hücreleri de fizyolojik görevlerini yapamaz duruma getirebilirler. Bütün bunların sonucunda ise radyasyona maruz kalan bir hücre ya ölür veya işlevini yitirir. Aslında az sayıda hücrenin ölmesi önemli değildir. Çünkü normal yaşamda yıpranan hücrelerin ölümü ve yerlerine yenilerin doğması doğaldır. Ancak yüksek radyasyon sonucu çok sayıda hücrenin aniden ölmesi veya normal çalışmasının bozulması canlının sağlığını önemli ölçüde etkileyecek bir olaydır. Radyasyonun canlılar üzerindeki etkileriYüksek dozda radyasyona maruz kalmış bireylerde görülebilecek baslıca hastalıklar şunlardır Kanda ve kan yapan organlarda tahribat anemi, lösemi, ciltte ateş yanığını andıran yaralar, gözde katarakt, kısırlık, kanser ve kalıtımsal insan üzerindeki etkileri nelere bağlıdır?Radyoaktif maddeler vücutta tüm organları etkiler ama özellikle hızlı çoğalan hücreler radyasyona hemen cevap verirler. Örneğin deride kızarıklık, ülserasyon, üreme hücrelerinde sterilizasyon, gözde katarakt, saçlı deride saç dökülmesi, bağırsaklarda ishal ve bulantı bu reaksiyonlara birer stokastik etkileri nelerdir?Stokastik etkiler herhangi bir eşik dozuna bağlı olmadan ortaya çıkabilen radyasyon etkisidir. Ör; kanser. Deterministik non-stokastik etkiler meydana geliş olasılığı, belirli bir radyasyon dozunun aşılmasını gerektiren akut etkileri nelerdir?İlk günlerde semptomlar mide bulantısı, kusma ve iştahsızlığı olabilir. Bunu birkaç saatliğine ya da haftalığına küçük semptomlar takip edebilir. Bundan sonra, toplam radyasyon dozuna bağlı olarak, insanlarda enfeksiyon, kanama, dehidrasyon ve şaşkınlık gelişebilir veya az semptomlu olarak Biyolojik Etkileri hangi faktörlere bağlıdır?İyonizan radyasyonun DNA, hücre ve hücre dışı etkileri radyasyonun tipi, dokularda içe hapsedilen toplam enerji miktarı, radyasyonun enerjisi ve doku özelliklerine bağlı olarak değişmektedir. İyonizan radyasyon, alınan doza bağlı olarak organik dokularda farklı tipte hasarlara sebep insan sağlığına niye zarar verir?İyonlaşabilen elektromanyetik radyasyonları, hücrenin materyali olan DNA'yı parçalayacak kadar enerji taşımaktadır. DNA'nın zarar görmesi ise hücreleri öldürmektedir. Bunun sonucunda doku zarar görür. DNA'da çok az bir zedelenme, kansere yol açabilecek kalıcı değişiklere sebep aldıktan sonra ne yapmalı?Vücuttaki radyasyonu atmak için üzüm, çilek, böğürtlen ve portakal gibi meyvelerin tüketilmesi gerekmektedir. En fazla bilinen ve en çok etkisi olan sarımsak ve soğan da doğal antibiyotik olması sebebiyle tüketilmelidir. Kaktüslerin de radyasyondan koruyucu özelliklere sahip oldukları özellikleri nelerdir?Radyoaktivite, radyoaktiflik, ışınetkinlik veya nükleer bozunma, atom çekirdeğinin, tanecikler veya elektromanyetik ışımalar yayarak kendiliğinden parçalanmasıdır, bir enerji türüdür. Çekirdek tepkimesi sırasında ortaya çıkar. İnsan vücudunun da, birçok nesnenin de içinden geçebilir. Radyasyonun zararları genellikle zamanla ortaya çıkan bir etki olup, ani etki ancak atom bombalarının yol açtığı ölümler ve yüksek radyasyondaki yanmalar şeklinde kendini göstermektedir. Radyasyonun etkisi konusunda, radyasyonun şiddeti, tipi, verildiği süre vb. özellikler ile radyasyona maruz kalan biyolojik yapının özellikleri etkileyicidir. Bu çerçevede, biyolojik yapının radyasyonla etkileşimi sonucu, somatik ve genetik diye sınıflandırabileceğimiz iki tür etki ortaya çıkar A Radyasyon Somatik Etkileri Maruz kalınan toplam radyasyon dozu, bu dozun alındığı süre, vücudun ışınlanan bölgesi ile paralel olarak değişebilen bu etkiler, akut ve kronik olmak üzere ikiye ayrılabilir. 1. Akut etkiler Kanda geçici hafif değişikliklerden ani ölüme kadar değişebilir. Ayrıca, organlar ve sistemler düzeyinde sıralayacak olursak, deride kızarıklık, saç ve kıllarda dökülme, geçici veya sürekli kısırlık; bulantı, ishal ve kusma, kansızlık, vb. sayılabilir. Temel olarak, akut radyasyon etkileri kısa süreli olup, en geç bir ay sonra ortaya çıkabilir. 2. Kronik etkiler Bir kez veya yinelenen radyasyon durumlarından uzun bir süre sonra ortaya çıkabilen etkilerdir. Bu etkiler kanser, yaşam süresinin kısalması, cenin ve gelişmesi üzerindeki etkilerdir. a Kanserleşme etkisi Radyasyon, hemen hemen bütün dozlarda ve bütün dokulardan tümörlerin oluşmasına yol açabilir, ancak bazı tip tümörler, diğerlerine oranla daha yaygın görülürler. Genellikle sık bölünen hücrelerden oluşan doku ve organlar, bu konuda daha elverişlidirler. Radyasyonun kansere neden olduğu, genellikle deneysel hayvan çalışmaları ve bazı gözlem ve epidemiyolojik çalışmalar sonucu ortaya çıkarılabilmiştir. özellikle radyasyonla çalışanlarda daha çok meydana gelen deri kanserleri; yine radyasyonla çalışanlar, atom bombası felaketzedeleri, çeşitli nedenlerle X ışını ile tedavi edilenler, Bikini Marshall adalarında yapılan nükleer denemelerden etkilenenlerde ortaya çıkan lösemiler; tiroid tümörleri; akciğer tümörleri ve kemik tümörleri radyasyonun neden olduğu tümörler arasında en önemlileridir. b Yaşam süresi Anlık ölümler değil Radyasyona maruz kalmanın yaşam süresini kısalttığı çeşitli araştırma sonuçlarına dayanarak, öne sürülmektedir, örneğin, 1956'da 80 bin Amerikalı hekimde yapılan bir araştırmada, ortalama yaşam süresinin radyasyonla çalışanlarda 60,5, radyasyonla çalışmayanlarda yıl olduğu; Japon bomba felaketzedelerinin ortalama yaşam sürelerinin diğer Japonlara kıyasla çok daha kısa olduğu c İlk gelişme evresi Bu safhada, cenin, radyasyona karşı çok duyarlıdır, özellikle, hamile bir kadının tedavi dozlarında radyasyona maruz kalması halinde, ölü doğum ya da anormal bir çocuğu doğurma olasılığı çok yüksektir. Yine ana rahminde radyasyon alma, daha sonraki yıllarda kansere yakalanma riskini artırabilir. Bu etkilerin yanı sıra, doğurganlığı azaltması, gözde katarakt meydana getirmesi gibi etkileri de vardır. Radyasyonun canlılar üzerindeki etkisi "rem" birimi ile ifade edilir. Bu, X ve gama ışınlarının geçtikleri atmosferde meydana getirdikleri iyonlaşmanın bir ölçüsüdür. 5 ve daha küçük değerler izafi olarak küçük radyasyonlardır. Gözlenebilir bir etkisi olmamakla beraber 25 rem büyük radyasyon sayılır. 50 rem'lik dozajlarda kaz özelliklerinin değiştiği, 300-500 rem'lik dozlarda doktor müdahalesi olmaksızın yaşama şansı olmakla beraber, 650 rem'lik dozların öldürücü olduğu gözlenmiştir. Genel olarak radyasyona maruz kalınması halinde ömürde bir kısalma beklenir. Maruz kalınan süre veya dozajın artması ömürde beklenen kısalmanın miktarını artırır. 1. 0-50 Kandaki ufak değişmeler dışında bariz etkisi yok 2. 80-120 Kusma, bulantıkişilerin %5-10 unda, yorgunluk 3. 130-170 Kusma ve bulantıkişilerin %25 inde, radyasyon hastalığının diğer belirtileri 4. 180-220 Kusma ve bulantıkişilerin %50 sinde, Ölüm yok 5. 270-330 Birinci gün tüm kişilerde kusma sonra radyasyon hastalığının diğer belirtileri, radyasyondan 2-4 hafta sonra %20 ölüm, nekahat devresi yaklaşık 6 ay sürer 6. 400-500 Birinci gün tüm kişilerde kusma, radyasyon hastalığı belirtileri, 1 ay içerisinde %50 ölüm, nekahat süresi 6 ay 7. 550-750 4 saat sonra tüm kişilerde kusma, %100'e yakın ölüm, pek az yaşabilenlerde nekahat süresi 6 ay 8. 1000 1-2 saat içinde tüm kişilerde ölüm, büyük bir ihtimalle kurtulan olmaz 9. 5000 Bir hafta içerisinde tüm maruz kalanlar ölür Radyasyonun Genetik Etkileri Üreme hücrelerinin ışınlanmasıyla ilişkili olan genetik etkiler, daha sonraki kuşaklarda çok önemsiz etkilerden, ölüme neden olabilecek anormalliklere kadar değişebilir. Tam olarak, etki mekanizması bilinmemektedir. Tüm bunlara ek olarak, sindirim ve solunum yolu ile vücuda giren bazı radyoaktif maddelerin de sağlığa önemli ölçüde zararlı etkileri vardır, özellikle, Çernobil kazası sonrası gündeme gelen bu etkiler arasında en önemlileri, bu yolla olanlardı. Bu maddeler arasında en önemlileri; Cesiüm 137 kaşlar, dalak ve karaciğerde birikmeye eğilimli, yarı ömrü 30 yıl İyot 131 tiroid bezinde yoğunlaşır, bu bezde tümör yapabilir, yarı ömrü 8 gün, Krypton 85 lösemi ve lenf bezi kanserlerine neden olabilir, yarı ömrü 10 yıl, Baryum 140 kemikte yoğunlaşır, kemik kanserlerine yol açabilir, yarı ömrü 13 gün, Stronstum 90'dır kemikte oturur, kemik tümörlerine neden olabilir, yarı ömrü 28 yıl. Örnek olaylar Tüm bunları sıraladıktan sonra, Çernobif kazası benzeri, çevrede uzun süre etki yapan örnekleri incelemekte yarar var. Çünkü, radyasyonun akut etkileri hemen hemen bilindiği için, bu konuda çok fazla spekülasyon yapma olanağı yok. Etkiler kısa sürede gözle görülebiliyor. Ancak, uzun süreli etkiler çeşitli olduğundan ve spesifik bir özellik gösteremediğinden, bu konuda birbirine zıt savlar rahatlıkla ileri sürülebilmektedir. Dolayısıyla Çernobil kazası sonrası tartışmalara bir parça ışık tutabilmek amacı ile, benzeri kaza ve olayların sonrasında ortaya çıkan sağlık sorunlarını ve yapılan hesaplamaları aktaracağız. En bilinen örnek, Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atılmasından sonra, hayatta kalan kişide löseminin ve diğer kanserlerin çok fazla artmasıdır. Halen, Japonya'da kanser ölümleri normalin katıdır J2 Bu sırada, 8-15 haftalık gebe kalan kadınların çocuklarının hemen hemen tümü sakat doğmuştur J3 Ayrıca, 1950-74 yılları arasında Atom bombası nedeniyle ölen 4339 kişi üzerinde inceleme yapan Dr. Alice Stewart, bu kişilerin 2/3'ünün kanserden öldüğünü, bunun da beklenen sayının yaklaşık 10 katı olduğunu belirtti. Sternglass adlı bir bilim adamı da, 1969'da, atom bombası denemelerinin yaklaşık Amerikan bebeğinin ölü doğum, düşük şeklinde telef olduğunu hesaplamıştı. Andrei Sakharov ise, bir atom bombası atıldığında, çevreye saçılan radyoaktif izotoplardan, sadece Carbon-14'ün bir milyon kişinin ölümünden sorumlu olacağını ileri sürmüştür. 1954'de Bikini Mercan adalarında nükleer denemeler yapıldığında 10 yaşın altında olanların % 77'sinde, on yıl sonra tiroid tümörü ortaya çıktı. Ayrıca geçmişte yapılan nükleer silah denemelerinden dolayı radyoaktif maddelerle yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek, radyoaktif yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, özellikle yüzeysel suların kirlenmesine sebep olmaktadır. 1960'lı yıllarda en yüksek seviyeye çıkmış olan radyoaktif yağışlarda, nükleer silah denemelerinin havada yapılmasının yasaklanması sonucu, 1970'li yıllardan sonra azalma görülmüştür.

radyasyonun canlılar üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri